"จากห้องบำบัดสู่การเยี่ยมบ้าน"
ซาเทียร์โมเดล (Satir model) เป็นโมเดลที่เกิดจากชื่อของนักบำบัดชาวอเมริกัน เวอร์จิเนีย ซาเทียร์ (Virginia Satir) ซึ่งทำงานกับผู้คนและครอบครัวเพื่อช่วยให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทิศทางที่เป็นบวก มีชีวิตและความสัมพันธ์ที่เป็นสุขขึ้นต่อตนเองและผู้อื่น ซาเทียร์โมเดลเผยแพร่เข้ามาในประเทศไทยตั้งแต่ช่วงประมาณ ค.ศ. 2000 และถูกนำมาประยุกต์ใช้ในบริบทต่าง ๆ เช่น การเรียนรู้เพื่อการเปลี่ยนแปลง (transformative learning) การดูแลผู้ป่วยที่มีปัญหาทางด้านจิตใจ ผู้ที่มีความทุกข์ทางจิตใจ และมีความแพร่หลายมากขึ้นในช่วงสิบกว่าปีที่ผ่านมา
การดูแลแบบประคับประคอง (palliative care) เป็นอีกบริบทหนึ่งที่ต้องอาศัยการดูแลแบบองค์รวม (holistic care) ทั้งการดูแลทางด้านชีวภาพ ด้านจิตสังคม รวมถึงด้านจิตวิญญาณ เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยและญาติที่กำลังเผชิญความเจ็บป่วยในระยะท้าย มีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุดในช่วงเวลาสุดท้ายของชีวิต จากประสบการณ์ของผู้เขียนที่มีโอกาสทำงานกับผู้ป่วยและญาติที่อยู่ในระยะท้ายและรับการดูแลแบบประคับประคองโดยใช้ซาเทียร์โมเดลในการดูแลทางด้านจิตใจ พบว่าซาเทียร์โมเดลช่วยให้ผู้ป่วย ผู้ดูแล รวมถึงครอบครัวเกิดการเปลี่ยนแปลงในทางบวก และสามารถใช้ชีวิตในช่วงสุดท้ายอย่างมีความสุขเพิ่มขึ้น มีความสัมพันธ์ที่ดีต่อตนเอง และคนรอบ ๆ ตัวอย่างมีความสุขเพิ่มขึ้น
ผู้เขียนจึงจัดทำหนังสือ “จากห้องบำบัดสู่การเยี่ยมบ้าน ซาเทียร์โมเดลกับการดูแลแบบประคับประคอง” ขึ้น เพื่อรวบรวมองค์ความรู้เกี่ยวกับการใช้ซาเทียร์โมเดลในงานดูแลแบบประคับประคอง รวมถึงประสบการณ์และความเห็นของผู้เขียนในการดูแลผู้ป่วยและครอบครัว ผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่ท่านผู้อ่าน โดยเฉพาะบุคลากรที่ทำงานเกี่ยวกับการดูแลแบบประคับประคอง เพื่อใช้เป็นแหล่งเรียนรู้ ค้นคว้า อ้างอิง และถ่ายทอดความรู้ เพื่อประโยชน์สูงสุดแก่ผู้ป่วยที่เข้ารับการดูแลแบบประคับประคอง
หนังสือเล่มนี้ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนที่ 1 เป็นการสรุปหลักการและแนวทางประยุกต์ใช้ซาเทียร์โมเดล และ ส่วนที่ 2 คือ กรณีศึกษาที่ประกอบด้วยบทสนทนาที่ได้จากการถอดเทปในหน้าหนังสือด้านซ้าย และคำอธิบายในหน้าหนังสือด้านขวา ที่ผมและอาจารย์พิชัยได้ช่วยกันถอดกระบวนการที่เกิดขึ้น ทุก ๆ ประโยคที่เราทั้งสองพูดไปนั้นมีวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน และมุ่งเน้นในการทำงานเพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงภายในใจให้มีทิศทางที่เป็นบวก
งดงาม น่ารัก เรียบง่าย และทรงคุณค่า ขอบคุณผู้เขียนที่เรียบเรียงออกมาแบ่งปันให้กับพวกเราทุกคน
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ แพทย์หญิงสายพิณ หัตถีรัตน์ ภาควิชาเวชศาสตร์ครอบครัว คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
ผู้เขียน
ฐากูร กาญจโนภาศ
พิชัย อิฏฐสกุล